Do tego, aby legalnie poruszać się po drogach większością pojazdów, niezbędne są uprawnienia, których potwierdzeniem jest prawo jazdy. Brak tego dokumentu wiąże się z poważnymi konsekwencjami prawnymi, a także stwarza duże zagrożenie dla wszystkich uczestników ruchu. Dowiedz się, czym dokładnie grozi jazda bez prawa jazdy.
Zatrzymanie prawa jazdy lub cofnięcie uprawnień to jedna z kar stosowana wobec kierowców nieprzestrzegających przepisów ruchu drogowego. W 2024 r. funkcjonariusze odnotowali 25 122 przypadki kierowania pojazdami bez uprawnień.
Czy trzeba mieć przy sobie prawo jazdy?
Od 5 grudnia 2020 r. kierowcy nie mają obowiązku wożenia ze sobą prawa jazdy. Oznacza to, że fizyczny brak dokumentu nie wiąże się z otrzymaniem mandatu. Wszystkie dane kierowcy podczas kontroli drogowej funkcjonariusze mogą sprawdzić w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Co ważne, dzięki dostępowi do tych informacji nie ma także obowiązku wożenia ze sobą dowodu rejestracyjnego czy polisy OC.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Prawo_jazdy_w_Polsce#/media/Plik:Projekt_nowego_prawa_jazdy.png
Zatrzymanie utrata prawa jazdy a utrata uprawnień – najważniejsze różnice
Jazda bez prawa jazdy i ważnych uprawnień do kierowania pojazdami dotyczy nie tylko osób, które nie ukończyły szkolenia i nie zdały egzaminu, ale także tych, którym zostały one zatrzymane lub cofnięte. Są to dwa różne zjawiska, a każdy kierowca powinien wiedzieć, czym dokładnie się od siebie różnią.
Zatrzymanie prawa jazdy jest środkiem stosowanym przez funkcjonariuszy przeprowadzających kontrolę drogową, gdy m.in.:
- kierujący znajduje się pod wpływem środków odurzających,
- upłynął termin ważności prawa jazdy,
- przekroczony został dopuszczalny limit punktów karnych,
- kierowca przekroczył dopuszczalną prędkość w terenie zabudowanym o więcej niż 50 km/h,
- w pojeździe przewożonych jest więcej pasażerów, niż określa to dowód rejestracyjny.
Zatrzymanie prawa jazdy odbywa się elektronicznie. Taka informacja niezwłocznie trafia do Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. To, czy kierowca może kontynuować jazdę np. przez kolejne 24 czy 48 godzin zależy od tego, co było powodem podjęcia takiej decyzji przez funkcjonariusza. Jeśli kierowca jest nietrzeźwy lub znajduje się pod wpływem środków odurzających, musi niezwłocznie przerwać podróż i wezwać na miejsce innego kierowcę lub lawetę.
Dalsza procedura przebiega następująco:
- w ciągu 7 dni od zatrzymania prawa jazdy informacja jest przekazywana staroście,
- starosta ma 21 dni na wydanie decyzji administracyjnej i dostarczenie jej do ukaranego kierowcy,
- kierowca w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji może się od niej odwołać do Samorządowego Kolegium Odwoławczego,
- funkcjonariusz może skierować sprawę do sądu lub prokuratury, co wiąże się z postępowaniem oraz możliwością otrzymania wyższej kary.
Zatrzymanie prawa jazdy nie jest równoznaczne z zakazem prowadzenia pojazdów i utratą uprawnień. Taka decyzja ma przede wszystkim zabezpieczyć wykonanie ewentualnego środka karnego, jeśli został by on zastosowany. Jednak kierowanie pojazdem przez kierowcę, wobec którego zastosowano takie rozwiązanie podlega karze grzywny. Karą jest nie tylko mandat, ale również możliwość utraty uprawnień i otrzymanie zakazu kierowania pojazdami. Należy także pamiętać, że w przypadku spowodowania wypadku lub kolizji Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny może odmówić wypłaty odszkodowania w ramach OC i zastosować regres ubezpieczenia, co będzie wiązało się z koniecznością pokrycia wyrządzonych szkód.
Sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów na określony czas, adekwatny do popełnionego wykroczenia. Przykładowo przy ucieczce z miejsca wypadku może on wynosić 3 lata, a po spowodowaniu wypadku ze skutkiem śmiertelnym lub skutkującym poważnym uszczerbkiem na zdrowiu – 10 lat.
Ile wynosi mandat za jazdę bez uprawnień?
To, ile wynosi mandat za jazdę bez uprawnień, zależy przede wszystkim od rodzaju popełnionego wykroczenia. Pierwszym przypadkiem jest kierowanie pojazdem konkretnej kategorii bez ukończenia kursu i zdania egzaminu. Przykładowo prawo jazdy kat. B umożliwia prowadzenie m.in. pojazdów osobowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t. Oznacza to, że kierowca, który otrzymał tylko takie uprawnienia, nie może wsiąść za kierownicę np. autobusu.
Co grozi za takie wykroczenie? Jazda bez uprawnień dotycząca zarówno osób, które nie uzyskały żadnego prawy jazdy, jak i tych, które wsiadają za kółko pojazdów innych niż wskazane w dokumencie, grozi karą grzywny w wysokości od 1 500 zł do 30 000 zł. Dodatkowo sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
Kolejną sytuacją jest prowadzenie pojazdu po zatrzymaniu dokumentu. Jeśli doszło do tego w wyniku przekroczenia dopuszczalnej prędkości w terenie zabudowanym o ponad 50 km/h lub przewożenia zbyt wielu pasażerów, zostaje ono zablokowane na okres 3 miesięcy. Jeśli w tym czasie kierowca zostanie zatrzymany do kontroli, zakaz zostanie przedłużony łącznie do 6 miesięcy. Prowadzenie pojazdów bez ważnego prawa jazdy grozi także grzywną w wysokości 1 500 – 30 000 zł. W wyjątkowych sytuacjach sąd może orzec karę pozbawienia wolności do 2 lat, a także dożywotnie cofnięcie uprawnień.
A co grozi kierowcy za prowadzenie auta mimo że ma wydany zakaz sądowy? Jest to traktowane jako przestępstwo zagrożone karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. W skrajnych przypadkach może wiązać się także z 15-letnim zakazem prowadzenia pojazdów.
Jazda bez uprawnień w 2025 r. – co czeka kierowców w najbliższej przyszłości?
W 2025 r. prawdopodobnie wejdą kolejne zmiany w przepisach ruchu drogowego związane z prowadzeniem samochodu bez prawa jazdy. Jest to projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. Najważniejsze modyfikacje przepisów, jakie mają być wprowadzone, znajdziesz poniżej.
- Zatrzymanie prawa jazdy za przekroczenie dopuszczalnej prędkości o ponad 50 km/h na drodze jednojezdniowej dwukierunkowej poza obszarem zabudowanym.
- Ujednolicenie postępowania w sprawie zatrzymania prawa jazdy, aby prawa stron postępowania administracyjnego były odpowiednio chronione.
- Zniesienie obowiązku wydawania przez starostę decyzji administracyjnej o zatrzymaniu prawa jazdy w przypadku cofnięcia świadectwa kwalifikacji zawodowej. Wprowadzone zostanie unieważnienie kodu 95 w dokumencie.
- Trwałe zatrzymanie prawa jazdy w przypadku wykrycia, że kierowca prowadzi pojazd po tymczasowym zatrzymaniu dokumentu lub wtedy, gdy decyzja o wydaniu prawa jazdy została odsunięta w czasie o 6 miesięcy.
Warto wiedzieć:
- Obywatele Polski poruszający się po kraju nie mają obowiązku przewożenia ze sobą prawa jazdy, dowodu rejestracyjnego oraz polisy OC. Brak tych dokumentów podczas kontroli drogowej nie wiąże się z otrzymaniem mandatu.
- Zatrzymanie prawa jazdy to krótkotrwały środek stosowany w przypadku m.in. przekroczenia dopuszczalnej liczby punktów karnych, przekroczenia dopuszczalnej prędkości o ponad 50 km/h w terenie zabudowanym. Zakaz prowadzenia pojazdów i cofnięcie uprawnień mogą być wydane czasowo lub dożywotnio.
- Prowadzenie bez prawa jazdy lub kierowanie pojazdem innej kategorii grozi mandatem w wysokości od 1 500 zł do 30 000 zł, a także zakazem prowadzenia na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
- Za prowadzenie pojazdu mimo zatrzymania prawa jazdy na okres 3 miesięcy grozi przedłużenie kary łącznie na 6 miesięcy. Kierowca może również otrzymać mandat w wysokości 1 500 – 30 000 zł, a także karę pozbawienia wolności na 2 lata oraz dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.
- Złamanie zakazu kierowania pojazdami to przestępstwo, za które może grozić od 3 miesięcy do 5 lat więzienia, a także 15-letni zakaz prowadzenia pojazdów.
- W I kwartale 2025 r. mają zostać wprowadzone zmiany w przepisach ruchu drogowego przewidujące m.in. zatrzymanie prawa jazdy po przekroczeniu dopuszczalnej prędkości ponad 50 km/h podczas jazdy po drodze jednojezdniowej dwukierunkowej poza obszarem zabudowanym.
